Η προάσπιση της ιστορικής μνήμης είναι ηθικό, ιστορικό και εθνικό καθήκον, τονίζει σε μήνυμά του για τη Γενοκτονία των Ποντίων, ο υφυπουργός Εξωτερικών Κώστας Βλάσης. Επισημαίνει εξίσου πως «η αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας είναι η μόνη που εγγυάται την καταπολέμηση κάθε είδους εθνικισμού και μισαλλοδοξίας, σε έναν κόσμο που οφείλει να βασίζεται στις αξίες της ειρήνης, της ελευθερίας και της δικαιοσύνης», ξεκαθαρίζοντας με σαφήνεια πως είναι χρέος συλλογικό, δικαίωμα και υπόθεση όλων και διαμηνύει ότι ο αγώνας για τη διεθνή αναγνώριση της Γενοκτονίας των Ποντίων συνεχίζεται.

Στο πλαίσιο αυτό, ο κ. Βλάσης τονίζει, σύμφωνα με το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων, πως η ελληνική Πολιτεία ζητά από την Τουρκία να αναλάβει, έστω και τώρα, τις ευθύνες της, αποδεχόμενη το παρελθόν της.

Στη συνέχεια ο υφυπουργός Εξωτερικών αναφέρεται στη σημασία της σημερινής ημέρας, επισημαίνοντας ότι τη 19η Μαΐου, «ο απανταχού Ελληνισμός αποτίει φόρο τιμής στα θύματα της Ποντιακής Γενοκτονίας, στους εκατοντάδες χιλιάδες αδελφούς μας που έχασαν τη ζωή τους και εκδιώχθηκαν με βίαιο τρόπο από τις πατρογονικές εστίες τους, στο πλαίσιο διάπραξης ενός στυγερού εγκλήματος κατά της Ανθρωπότητας».

«Παρά την ανείπωτη αυτή καταστροφή», προσθέτει, «οι Πόντιοι δεν το έβαλαν ποτέ κάτω. Αληθινοί μαχητές, με υπομονή και επιμονή, εγκαταστάθηκαν στις νέες τους πατρίδες, τις οποίες και εμπλούτισαν με τις γνώσεις, τις ιδέες, τον γλωσσικό και πολιτιστικό τους πλούτο. Με εφόδια τη φιλοπατρία τους και τις αρχές τους, κατάφεραν να διατηρήσουν άσβεστη την κληρονομία του Πόντου σε όλο τον κόσμο, αποδεικνύοντας την αστείρευτη δύναμη που διακρίνει την ελληνική ψυχή».

Αναφερόμενος στην ιστορία των Ποντίων, σημειώνει πως είναι γραμμένη με αίμα, πόνο και προσφυγιά και επισημαίνει ότι τα θύματα της τραγωδίας εξακολουθούν να επιζητούν τη δικαίωσή τους. «Οι αφηγήσεις και οι μαρτυρίες όσων επέζησαν, όπως το παράδειγμα της Γιαγιάς του Πόντου, Σάνο Χάλο-Ευθυμίας Βαρυτιμίδου, αποτελούν πολύτιμη παρακαταθήκη για τις μελλοντικές γενεές Ελλήνων και Ελληνίδων» αναφέρει χαρακτηριστικά και προσθέτει: «Μέσα από αυτές τις αφηγήσεις, ζωντανεύει στα μάτια μας η θυσία και η μαρτυρική διαδρομή των Ποντίων, μια διαδρομή που εν τέλει οδηγεί στη βελτίωση της δική μας αυτογνωσίας και αντίληψης του κόσμου που μας περιβάλλει. Γιατί, όπως λέει εξάλλου μια σοφή ρήση, όποιος λαός δεν γνωρίζει την ιστορία του, είναι καταδικασμένος να την ξαναζήσει».

Πρόκειται ίσως για την πλέον τραγική στιγμή, των διωγμών που υπέστη ο Ελληνισμός του Πόντου κατά τη τελική -και σκληρότερη- φάση της Γενοκτονίας, μετά το 1919, από τους Τούρκους

Πρόκειται ίσως για την πλέον τραγική στιγμή, των διωγμών που υπέστη ο Ελληνισμός του Πόντου κατά τη τελική -και σκληρότερη- φάση της Γενοκτονίας, μετά το 1919, από τους Τούρκους. Σκηνές που θυμίζουν αρχαία ελληνική τραγωδία, αλλά έλαβαν μέρος στον Πόντο πριν από 99 χρόνια ακριβώς, το φθινόπωρο του 1921, όταν Ελληνίδες μάνες παρέδωσαν τα νήπιά τους για… σφαγή, προκειμένου να γλιτώσουν οι ίδιες και οι συγχωριανοί τους, από τα στίφη των Τούρκων.

Η σφαγή των νηπίων της Σάντας, αποτελεί μία από τις πλέον σκληρότερες σελίδες της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου
Η κωμόπολη της Σάντας, που απείχε 45 χλμ Β.Α. της Τραπεζούντας με επτά οικισμούς και 5.000 αποκλειστικά ελληνικό πληθυσμό το 1919, μπήκε από νωρίς στο στόχαστρο των Τούρκων, μ’ αποτέλεσμα πολλοί κάτοικοι της ν’ αναζητήσουν καταφύγιο στην Τραπεζούντα και σε άλλες ασφαλέστερες περιοχές.

Από το 1918, και προκειμένου να προστατεύσουν τα χωριά και τις ζωές τους από τη μανία των Τούρκων, οι Έλληνες της Σάντας, προχώρησαν στην οργάνωση ισχυρού αντάρτικου σώματος, υπό τη διοίκηση του οπλαρχηγού Ευκλείδη Κουρτίδη (1887-1937), που ξεχώριζε για τις ηγετικές του ικανότητες και το απαράμιλλο θάρρος του.

Το φθινόπωρο του 1921 ο κλοιός άρχισε να σφίγγει ασφυκτικά για τους Έλληνες της Σάντας, αναγκάζοντάς τα γυναικόπαιδα ν’ ακολουθήσουν τους άνδρες στα απόκρημνα βουνά προκειμένου γλιτώσουν τον -δίχως γυρισμό- εκτοπισμό τους, στα βάθη της Μικράς Ασίας.

Τακτικός στρατός με πυροβολικό και συμμορίτες (τσέτες) απ’ ολόκληρη την περιοχή της Τραπεζούντας, συγκεντρώθηκαν στη Σάντα για να κάψουν το χωριό και ν’ αφανίσουν οριστικά τους Έλληνες. Στις 21.9.1921 στα βουνά της Σάντας δόθηκε σφοδρή μάχη, μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων.

Ο αείμνηστος Κώστας Κουρτίδης – αδελφός του Ευκλείδη Κουρτίδη, γράφει στο ημερολόγιό του : «Η νύχτα αυτή ήταν η πιο τρομακτική νύχτα που έζησα στη ζωή μου. Κάνοντας πρόχειρα προχώματα παραταχτήκαμε για μάχη. Γυναίκες και παιδιά, 300 περίπου, μαζεύτηκαν λίγο πιο πάνω μέσα σε μια σπηλιά, τους οποίους φυλούσαν περίπου 120 νέοι άοπλοι. Επί εννιά ώρες αγωνιζόμασταν ενάντια στον τουρκικό στρατό, που μας περικύκλωσε από παντού, εκτός από μια δίοδο προς το δάσος Βαϊβάτερε, για να έχουμε διέξοδο την τελευταία στιγμή».

Το βαθύ σκοτάδι έδωσε την ευκαιρία στα γυναικόπαιδα και τους αντάρτες να κρυφτούν σε μια βαθιά σπηλιά. Ωστόσο έπρεπε να λάβουν άμεσα αποφάσεις αφού και επαρκή πυρομαχικά δεν υπήρχαν, αλλά και επειδή υπήρχε κίνδυνος εγκλωβισμού τους από τους Τούρκους, με το πρώτο φως της ημέρας. Τελικά αποφασίζεται να διαφύγουν μέσα στο σκοτάδι, περνώντας κοντά από τις τουρκικές γραμμές. Ωστόσο υπήρχε ένας αστάθμητος παράγοντας. Τα βρέφη που είχαν μαζί τους και με το ξαφνικό κλάμα τους θα μπορούσαν να προδώσουν την προσπάθεια διαφυγής τους, με ολέθριο για όλους αποτέλεσμα.

Ήταν η πλέον τραγική στιγμή. Όταν μοιραίες και απελπισμένες μάνες υπάκουσαν στη διαταγή και παρέδωσαν τα βρέφη τους στους αντάρτες, για να τα σφάξουν. Ούτε να κλάψουν δεν μπόρεσαν εκείνες οι τραγικές μάνες, για να μη προδοθεί η θέση τους. Επτά βρέφη θυσιάστηκαν, προκειμένου να διαφύγουν και να διασωθούν τελικά 300 Έλληνες της Σάντας.

«... Πολλά παιδιά τότες, επειδή αι γυναίκες των δεν μπορούσαν να σταματήσουν τας φωνάς των παιδιών τους, και μη θέλοντας να χωρισθούν εξ ημών, τα σκότωσαν και τα άφησαν επί τόπου» γράφει ο Κουρτίδης στο ημερολόγιό του.

Όταν ξημέρωσε και οι Τούρκοι ξεκίνησαν την επιχείρηση εναντίον των ανταρτών, αντίκρισαν τα επτά βρέφη σφαγμένα και τρομοκρατήθηκαν. Λέγεται πως ο ίδιος ο επικεφαλής μέραρχος ε έδωσε διαταγή για οπισθοχώρηση λέγοντας πως: «Άνθρωποι που σκότωσαν τα παιδιά τους είναι αδύνατον να πιαστούν και άρα είναι περιττό να μείνουμε άλλο εδώ».

Η Ελένη Νυμφοπούλου-Παυλίδου «έντυσε» με λόγια μία από τις πιο τραγικές στιγμές της Γενοκτονίας των Ποντίων, με «συμπρωταγωνιστή» στην αφήγηση τον οπλαρχηγός Ευκλείδη Κουρτίδη. Η αφήγηση του Τάκη Βαμβακίδη, σε μουσική του Δημήτρη Πιπερίδη, για τα νήπια της Σάντας, συγκλονίζει.

Τα βάσανα και οι κακουχίες ωστόσο δεν τελείωσαν για τους Σανταίους, που με δύο αποστολές στη συνέχεια ακολούθησαν το δρόμο της εξορίας και του θανάτου προς την ενδοχώρα, την ίδια ώρα που οι αντάρτες του Ευκλείδη Κουρτίδη, συνέχιζαν τον αγώνα τους στα βουνά.

Ωστόσο η αρχή του τέλους είχε σημάνει και για την ηρωική και τραγική Σάντα. Όσοι κάτοικοί της απέζησαν των διωγμών, ήταν οι τελευταίοι που έφτασαν πρόσφυγες και εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα το 1924. Οι περισσότεροι στο Κιλκίς, όπου ίδρυσαν τη Νέα Σάντα. Ανάμεσά τους και ο Ευκλείδης Κουρτίδης, ο Καπετάν Ευκλείδης όπως τον αποκαλούσαν με σεβασμό έως τον θάνατό του το 1937, οι συγχωριανοί του

Γεννήθηκε το 1889 στη Ριζούντα του Πόντου. Αποφοίτησε από το Φροντιστήριο της Τραπεζούντας, που αποκαλούνταν και «Φάρος της Ανατολής». για να εξελιχθεί στη συνέχεια σ’ έναν από τους σημαντικότερους Έλληνες δημοσιογράφους και εκδότες του τοπικού τύπου.

Αρχικά υπέγραφε τα κείμενά του ως «Σίσυφος» και «Σπύρος Φωτεινός» και μόλις ξεκίνησε να εργάζεται στο περιοδικό «Επιθεώρησις» του Φίλωνα Κτενίδη, με τ΄ όνομά του.

Το 1918, παραμονές της δεύτερης και σκληρότερης φάσης της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου, εξέδωσε την εφημερίδα «ΕΠΟΧΗ», η οποία αποτέλεσε τη μαχητικότερη ελληνική εφημερίδα του Πόντου τα δύσκολα εκείνα χρόνια. Φλογερός πατριώτης, αποκάλυπτε μέσα από τις στήλες της εφημερίδας του τις τουρκικές διώξεις εναντίον του ελληνικού στοιχείου.

Εξαιτίας της αρθρογραφίας του, γρήγορα μπήκε στο στόχαστρο των Τούρκων εθνικιστών. Μάλιστα όταν τον επισκέφθηκε στο γραφείο του ο αιμοσταγής Τοπάλ Οσμάν, προκειμένου να τον προειδοποιήσει να σταματήσει ν΄ ασχολείται και να δημοσιοποιεί τα εγκλήματα κατά Ελλήνων και Αρμενίων, ο Καπετανίδης όχι μόνο δεν πτοήθηκε αλλά συνέχισε να γράφει με περισσότερο ζήλο για τ’ όσα τραγικά διαδραματιζόντουσαν στον Πόντο.

«Η κακούργος σπείρα η οποία ηδονικώς και με ανέκφραστον αγριότητα ερρόφησε το αίμα μας καθ’ όλην την διάρκειαν του πολέμου, οι λησταί οι οποίοι παντοιοτρόπως μας εξεγύμνωσαν, οι δολοφόνοι οι οποίοι εσκότωσαν τόσα διαλεκτά παλληκάρια μας, οι κτηνάνθρωποι οι οποίοι δεν μας άφησαν κορίτσια και τιμήν, όλοι, τέλος, οι αισχροί εταίροι της Καμόρας, οι οποίοι έσπειραν εις την Κερασούντα τον όλεθρον, την ατιμίαν και τον θάνατον, ασυστόλως και προκλητικώτατα εξακολουθούν να επιβάλλωνται ακόμη επί των ταλαιπώρων Ελλήνων, εξακολουθούν να απειλούν, εξοπλίζουν τους διαφόρους κακούργους και τρομοκρατούν τους ομογενείς» έγραψε σ’ ένα άρθρο του καταγγέλοντας τον σφαγέα χιλιάδων Ελλήνων και Αρμενίων, Τοπάλ Οσμάν.

Η πνευματική δραστηριότητά του δεν περιορίστηκε εκεί, αλλά συμμετείχε και στο γλωσσικό ζήτημα ως υποστηρικτής της δημοτικής γλώσσας στην εκπαίδευση. Επίσης υποστήριζε ότι η εκπαίδευση δεν πρέπει να ελέγχεται από τις θρησκευτικές αρχές
Μαζί με τον Μητροπολίτη Τραπεζούντος Χρύσανθο, τον ομογενή βουλευτή Ματθαίο Κωφίδη και άλλους επιφανείς Πόντιους, αποτέλεσαν την πνευματική ηγεσία του Πόντου η οποία αγωνίστηκε αφενός να προστατεύσει τους Έλληνες του Πόντου και αφετέρου σε συνεργασία με τον Βενιζέλο και τους ποντιακούς συλλόγους του εξωτερικού, να επιτύχουν την ανεξαρτησία ή αυτονομία του Πόντου.

Το 1920 με την επιβολή λογοκρισίας από τον Μουσταφά Κεμάλ, ο κλοιός άρχισε να σφίγγει γύρω από το ανήσυχο και φλογερό δημοσιογράφο. Σ’ επιστολή του προς τον φίλο και στενό του συνεργάτη Φίλωνα Κτενίδη που υπηρετούσε ως αξιωματικός του ελληνικού στρατού τη Μικρά Ασία, του γράφει: «Νοιώθω πως εσύ στο μέτωπο διατρέχεις λιγώτερους κινδύνους από μένα. Να ξέρης ότι δεν στέκεται γερά το κεφάλι στους ώμους μου. Μα αυτό δεν σημαίνει… Κυττάχτε να κάνετε καλά τη δουλειά σας και δεν πειράζει αν λείψουν και μερικά κεφάλια σαν το δικό μου. Χαλάλι για την πατρίδα».

Τον Σεπτέμβριο του 1921 οι Τούρκοι πραγματοποίησαν έρευνα στο σπίτι του Καπετανίδη κι’ ανακάλυψαν επιστολή που του είχε αποστείλει ο Κωνσταντίνος Κωνσταντινίδης μεγάλος πατριώτης από τη Μασσαλία της Γαλλίας, που αγωνιζόταν για τη δημιουργία ανεξάρτητου ποντιακού κράτους. Η επιστολή ήταν αρκετή, προκειμένου να κατηγορηθεί ο Έλληνας δημοσιογράφος για εσχάτη προδοσία και προσπάθεια διαμελισμού της χώρας.

Στη δίκη – παρωδία που στήθηκε στην Αμάσεια, ο Καπετανίδης συγκλονίζει με το θάρρος και το πατριωτικό του σθένος. Δεν δειλιάζει ακόμη και όταν ο δικαστής Εμίν Μπέη Τσεβεσίογλου του απαγγέλει την ετυμηγορία. «Θάνατο δι’ απαγχονισμού» επειδή αγωνίστηκε για την ανεξαρτησία του Πόντου. Ακούγοντας την απόφαση, σηκώνει με θάρρος το κεφάλι του και λέει στον Εμίν Μπέη : Όχι κ. πρόεδρε … Εγώ ήθελα την απευθείας Ένωση του Πόντου με την Ελλάδα».

Ήταν 21/9/1921 όταν ο Καπετανίδης οδηγούνταν στην αγχόνη στο κέντρο της Αμάσειας. Όταν ανέβηκε στο ικρίωμα φώναξε μπροστά στο μαινόμενο συγκεντρωμένο πλήθος: «Ζήτω η Ελλάδα» και πέρασε στο πάνθεον των ηρώων … Εθνομάρτυρας.

Στη λίστα των καταδικασθέντων και εκτελεσθέντων στα περιβόητα εκείνα «Δικαστήρια Ανεξαρτησίας» της Αμάσειας, περιλαμβάνονταν επίσης πολιτικοί, ιερωμένοι, επιχειρηματίες ακόμη και τα μέλη της ποδοσφαιρικής ομάδας «Πόντος» Μερζιφούντας, επειδή οι στολές του ήταν στα γαλάζια και λευκά χρώματα που παρέπεμπαν στην ελληνική σημαία.

Ο αδελφός του ήρωα, Κώστας Καπετανίδης, κατάφερε να διασλωσει το πλήρες αρχείο της εφημερίδας «Εποχή», που αποτελεί μία μοναδική ιστορική πηγή για τα τελευταία χρόνια του Ποντιακού Ελληνισμού.

Στο βιβλίο : «Νίκος Καπετανίδης — Ο ηρωικός δημοσιογράφος του Πόντου» (εκδόσεις «Ινφογνώμων») ο Kώστας Καπετανίδης, εγγονός του αδελφού του ήρωα, παρουσιάζει τη Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου μέσα από τη ζωή και τα άρθρα του Νίκου Καπετανίδη στην εφημερίδα «ΕΠΟΧΗ». Πρόκειται ουσιαστικά για μια ιστορική βιογραφία του Τραπεζούντιου δημοσιογράφου που με τη θυσία του και το θάρρος του μπροστά στην αγχόνη, αποτελεί διαχρονικό σύμβολο.